Шукерте таҥастараш лиеш объект мланде участке-влакым ужалыме - налме-мланде кодекс ышта (ЗК) Украинын 2001 ийыште гына налаш лиеш, а граждан кодексын (ГК) 2004 ий тӱҥалтыш гыч украинын модеш гынаНо, гынат тидын дене, мланде дене кече еда кушкын, нунын чотышт да сита ынде кугу чот дене пера. Тиде лончышто улшо мланде мечым налыныт да рӱдӧ ак кушмаш огыл, тыгак моло кугу олала украиныште. Да илышыжат пайдалын да инвестиций толмо гын, ужалыше-влак налшылан недвижимость варасе ик эн ончыч (адак, киевыште да моло ола), кызыт позицийыш лекташ, икымше шотышто ужален-налын мланде. Мландылан частный собственностьым пытараш, мландым саемдыме шотышто вияҥмаш дене кылдалтын. Рынке условийыште мланде шӱкедылмаш кӱрылтшӧ лиеш, утларак пайдале йӧным кучылтын. Тӱҥ шотышто тиде мланде участкын собственникше-влак шӱкедылыт ужалыме кӱшеш шукталтеш. Тушто, украиныште пазар нерген ойлаш кызытеш ондак мландым, очыни, тудым веле сандене верысе чоҥаш тӱҥалыт да раш лиеш.
Сӱретыште деке куснем нал манын, лач пера-мланде участке-влакым ужалыме, кӱлеш улмыжым палемден форман собственностьышто кумдан палемдаш украин мландыште законжо: кугыжаныш, муниципал кучем.
Кажне турын шке ойыртемалтше формо шотышто правил да йот мланде участке гыч шыгыремден. Мемнан элыште чыла мландым мланде кодекс категорий украинын ужашыже, тудын правовой гыч кажныже посна режим, налын кертдыме, да ужалыме радамым рашемда. Пуымо годым, сита манам, молан да ялозанлык мландын несельскохозяйственный эртараш палемдыме. Лӱмын ыштыме йодмыжым шотыш налын, ял озанлык мландым налме ужашышт.
130 ЛНР, манмыла, нуным мо лийын кертыт: образований ялозанлык украинын гражданже-влак дене веденийыштыже але озанлык сату але производство пашаже-влак ял озанлык опыт ышташ; юридический лица Украин, тудым негызлымаш документым ял озанлык производство вӱдышӧ палемдыме.
Молан налын мланде кылдалтынат гын, кузе нуно выступатлен кертын юридический, физический лица-влак да тыге. Налме гражданинын мланде нерген гын, тиде йодышлан тыгай лончо лийын ончыза. Раш тунем налмек мланде участке деч ончыч садым шынден, молан тудым собственностьышто улыт да могай шонымаш. Ужалена договорышто мланде участке-влакым собственностьыш налаш праван налыныт да ик эн шарлыме мландыш толынна налме-ужалыме нерген договорым мланде участке (договор). Садыгак тудо серышым возышаш да нотариус тарту кугыжаныш да возымо формыжо. Келшымаш пуыман мланде участке-влакым ужалыме деч эрыкан улеш, огыл, мланде участкым шкевуя ыштен налына. Палемдыман: мланде участкым налын, цельже вашталтын мо планже лиеш, ушан лийза, тиде мо лийын кертеш. Мутлан, ял озанлык мланде лӱмжым вашталтыше ышташ (а ала утларак гын, тиде мландым куралаш) иленжат ок лий. Договорым ыштыме деч ончыч ужалыме-налме, налмым тергаш лиеш гын, кевытче-влак тудым участкын собственникше-влак. Пеш чӱчкыдын, иктаж кевытче документым йоҥылыш возымаш але тудым гына тидым ужеш, тудлан у годым нуно йӧрӧ.
Да, кузе ме палена, озаже гына (шуэ деч посна) кучылташ праваже уло шке собственность, мландыште ты пашаште, да тидын шотышто недвижимость кевытче маныт, лончылаш.
Несобственник воктене мландым налын, налыт, тугеже, собственностьлан правам вончен кертын огыл, ужалымекат ме тыгай правам ок кучо. Правоустанавливающий документлан кугыжаныш акт дене мландым участке шотлалтеш мланде собственностьым, тидым ышташ лиеш да кӱлеш бланкым лум тыгай информаций: оза ФИО, ончыктымо мланде участке-влакым (кумдык, позицийже, план, лӱмжым ыштен), верысе почеш кидпалым кугыжаныш управленийын (верысе совет але) верысе власть орган-влакын вуйлатышышт ден мландым. Договорым ыштен, эксперт акше мланде участкын ончылгоч эртараш кӱлеш. Суммым рашемдыме пурет, могырет ӧкымын ыштыме огыл улмаш, но служышо порысым нотариус шотлымашыште кучылтыт. Тӱҥ келшыкше налме-ужалыме нерген договорым мланде кодексше, тыгай дене шотлаш лиеш 132 лаштык: лӱм-влакын, тӱс ойпидышым (договорым), договорым предмет (мланде участкым ончыктымо), документым, собственностьлан правам пеҥгыдемдымаш кевытче сайтыште, информация о, молан манаш гын, чарышыжат уке улмо нерген информаций але йот мланде участке уке умышленный сайт дене палемдыме почеш кучылтмым, ойпидыш акым, сӧрыкым договорым веле. Налме договорым тыгак ончыкташ кӱлеш радамым, эксперт-влак акым участке, мутлан договор почеш шуктышым веле, случай договорым шӧраш.
Лӱмын ыштыме радамым вашталтыше законым да моло садыгак да кучылт кертын огыл мланде соглашенийым йодмаш веле.
Несмотря на то, что налме-ужалыме нерген договорым мланде участкын собственникше-влак ончычсо правашт да порысышт чарненам, ок чарне тудо кумшо лицаже правашт да порысышт лийын, тудо деке пурат: залог сӧрыкым (тиде шотышто ипотекым), сервитут, арендыш пуымо, обремененийым - весым шыгыремденыт.
Ик марий вате пуыза возен налаш кӧнаш гын, кокымшо сайт ужалена (мужыраҥме годым участкым налаш гын). Тыгак шонем, кевытче уке манеш мланде верч пуымо шотышто парымым тӱлаш нерген документ. Возышаш да нотариус дене договор-влак кугыжаныш регистраций нотариус мланде участке верланыме вер. Удостоверений курым деч ончыч нотариус тергымаш правам пеҥгыдемдыше документым-да велже-влак дееспособность (паспорт, уставшым, доверенность ӱшанъеҥже-влак), кугыжаныш права, кумшо лица-влакын правам сайтыште улыт, тыгак моло кӱлешан документ. Удостоверений акшым налме-ужалыме нерген договорым мланде участкын акше дене ак деч ик процент эксперт-влак рашемдаш сайтна келша, договорышто ончыктымо. Верысе шкевиктем орган-влакым ыштыме договор-влак кугыжаныш регистраций деч вара возышаш да нотариус савырнаш кӱлеш налаш да мланде участкым собственностьыш налаш праван актышкыже кугыжаныш лӱм-влак перерегистрация у мланде (у собственникше). Мланде участкым налын, тудым мер эрташ собственность шотышто правам налме-ужалыме нерген договор деч посна, мландылан частный собственностьшо, мланде кугыжаныш собственностьыштыжо улшо да тыгак муниципал муын кертеш, полномочийже кугыт дене келшышын кугыжаныш кучем орган да верысе шкевиктем органжын веденийыштыже улыт. Мланде кодекс мланде участке-влакым ужалыме шотышто посна еҥ ден юридический лица-влак деч кӱшныла тӧрлымӧ лончылен-лончылен, кумылан мландым налме, нунын дене пайдаланаш праваже уло але арендыш тудо эре пашам ыштен, верысе кучем орган-влак дене келшен толеш йодеш лийын (верч), тудын шонымашыжым ончыктышо участкыште верланыше, кугытым палемден да тудым эртараш палемденыт. Тореш лийме нерген пунчалым але мланде участкым ужалыме ужалыме да йодаш тӱҥалыт амал тылзе жапыште ончалтеш. Еҥ йодмашым пуэн (верч), мланде гыч лекташ манын, а ок ялыш нуно тыгай мланде участке-влакым ужалыме деч кораҥмаш ямдылыме проектым аралыме кече деч вара кумло мланде участкым ок ышталт. Эксперт рашемдыше норматив негызеш акше мланде участкын да аклымаш Налме мландыште закон рассрочка йӧн палемдыме. Верысе самоуправлений орган-влакын пунчалышт негызлан шотлалтеш исполнительный кучем орган але иктешлымашым ышташ келшен толеш налме-ужалыме нерген договорым мланде участке. Тыгак шогымыжым шотыш налын, кугыжаныш собственностьыштыжо улшо мланде участкым але мо коммунальный, тичмаш пура субъектше-влакын амалкалымаш паша дене ужалыме, ужалыме радамым улшо мланде участке-влакым ужалыме шотышто конкурс негыз гыч тӱҥалын, вуйлатыше коло икымше мланде кодекс палемдат. Туге гынат содержаний 134 нерген ойлынеда гын, мланде участкын тиде процедурым налаш огеш авалте манын, кусараш лийдыме погын объект-влак улыт. Ужалаш огына шоно гын, кугыжаныш але муниципальный собственностьышто ужалаш тореш лийын негызым ужеш, палемден.
Мланде кодекс 128: документым пуэн, мланде участке-влакым ужалыме пунчалым лукмо нерген кӱлыт, чын информацийым пален налаш документ, файл шотышто задачым шукташ гын пуеныт але панкрутыш чареныт.
Тореш лийме нерген пунчалыште мланде участке-влакым ужалыме керт судышкыжо вуйым шийыныт.
